Tematyczne spacery: żydowska Warszawa

Po II wojnie światowej z mapy Warszawy zniknęło wiele ulic. Ta wyjątkowa arteria zostawiła po sobie taką pustkę, której pewnie już nigdy nie uda się wypełnić. Wraz ze zniknięciem przedwojennych Nalewek przestało bić serce Warszawy żydowskiej. Z dawnej głośnej, wibrującej życiem ulicy nie przetrwał ani jeden dom. Spacer po Nalewkach jest unikatowy, stanowi próbę odtworzenia przedwojennej i wojennej atmosfery miasta. W czasie wędrówki dowiesz się: – Gdzie znajdowało się gimnazjum, w którym uczył się przyszły przywódca powstania w getcie warszawskim? – Z której restauracji wciąż kradziono jedzenie? – Gdzie na Nalewkach mieścił się skrawek Wenecji i co spotkało mieszkańców tego miejsca? – Gdzie mieszkała wyjątkowa kobieta, która w czasie wojny utrzymywała kilkunastoosobową rodzinę? – Gdzie mieścił się jeden z największych domów modlitwy w Warszawie? Zapraszamy na wyjątkowy spacer śladem miejsc i historii, które trudno sobie dziś wyobrazić. Dzięki opowieściom i archiwalnym fotografiom będziesz mógł zanurzyć się w atmosferę mitycznych Nalewek. Spacer na zlecenie wwwGeoHistory.today

Ćwiczenia na wyobraźnię – tak można nazwać spacer po przedwojennych Nalewkach. Duża, ruchliwa, gęsto zaludniona ulica w czasie II wojny światowej całkowicie zniknęła z mapy stolicy. Tym samym przestało bić serce żydowskiej Warszawy. W czasie wędrówki przeprowadzimy Cię przez miejsca, które nie istnieją, a po drodze dowiesz się: – Gdzie przed wojną na Nalewkach można było pić mleko prosto od krowy? – Gdzie mieszkał najbardziej pechowy zwycięzca loterii, który zamiast milionerem został żebrakiem? – Gdzie w środku okupacji powiewały flagi polska i żydowska? – Gdzie szukali schronienia mieszkańcy Nalewek w czasie akcji likwidacyjnej w getcie? – Jak wyglądał koniec ulicy Nalewki? Cofnij się w czasie i poczuj wibrującą atmosferę Nalewek, ulicy handlu, zgiełku i barwnych postaci. Spacer na zlecenie wwwGeoHistory.today

Teren małego getta, utworzonego przez Niemców w czasie okupacji, uchodził za bardziej zamożny, a uzyskanie tu mieszkania nie było łatwe. Stopniowo jednak jego obszar był zmniejszany, aż w końcu ‒ w lipcu 1942 roku ‒ zostało zlikwidowane. Wtedy około 265 tysięcy jego mieszkańców wywieziono do obozów zagłady. W czasie naszego spaceru po terenach tak zwanego dawnego małego getta dowiesz się: - gdzie odbywał się szmugiel między małym gettem a aryjską częścią miasta; - jakie pozostałości po getcie przetrwały do dziś; - czym wsławił się w getcie zakład Mordechaja Pinkierta; - kim byli granatowi policjanci i dlaczego nie cieszyli się zaufaniem Niemców; Zapraszamy!

Warszawskie małe getto rozciągające się od ulicy Złotej na południu do Chłodnej na północy istniało od listopada 1940 do lipca 1942 roku. W tym czasie było uważane za bezpieczniejsze i bardziej zamożne niż tzw. duże getto. W czasie naszego spaceru po południowo-wschodniej części dawnego małego getta dowiesz się: - jakie restauracje uchodziły tu za najbardziej wykwintne; - kogo kształciła jedyna legalnie działająca na terenie getta placówka edukacyjna dla Żydów; - gdzie mieszkała Mary Berg, autorka "Dziennika z getta warszawskiego"; - w jakiej jadłodajni występował Władysław Szpilman; - kogo Janusz Korczak charakteryzował jako „chama, idiotę, megalomana i szkodnika”. Zapraszamy!

W październiku 1940 roku Niemcy utworzyli w Warszawie dzielnicę zamkniętą, do której spędzili wszystkich żydowskich mieszkańców miasta. Życie w getcie dalekie było od normalności. A jednak pomimo głodu, terroru, strachu przed nieznanym mieszkańcy dzielnicy żydowskiej starali się żyć normalnie: chodzili więc do teatrów, kawiarni oraz na koncerty. Spacer, na który zaraz Cię zabierzemy, będzie wyjątkowy. Przejdziemy się bowiem po rozmaitych lokalach warszawskiego getta, gdzie odbywało się życie towarzyskie i kulturalne. Zajrzymy więc do ówczesnych kawiarni, restauracji, kin i gospod, a w programie przewidzieliśmy jest między innymi: • występ Marysi Ajzensztadt, zwanej słowikiem getta; • widowisko w Melody Palace, będące najlepszą i najtańszą rozrywką w dzielnicy; • sztuka Miłość szuka mieszkania na warszawskim Broadwayu; • rewia pt. Wiosna idzie w teatrze Na Pięterku. Ruszaj więc w trasę i dowiedz się, jak jeszcze niedawne wielkie gwiazdy przedwojennych scen mierzyły się z nowymi, wyjątkowo dramatycznymi, realiami; jak zamieniając piękne sale widowiskowe na podrzędne kawiarnie, w których by przeżyć, nierzadko musiały mizdrzyć się do szmalcowników, kolaborantów i innych typów spod ciemnej gwiazdy!

Warszawskie getto zapamiętane zostało - dzięki opowieściom ocalałych i zachowanym źródłom - jako istne piekło na ziemi. Nie powinniśmy jednak zapominać, że głównym celem jego mieszkańców było zachowanie pozorów normalności, dlatego - podczas spaceru - odwiedzisz nie tylko bunkry, skrytki, szpitale i szopy pełne robotnic, ale również kawiarnie, zwykłe mieszkania, a nawet ukryte w nich tajne szkoły. Tam będziesz miał okazję poznać kilka bohaterskich kobiet, które w różny sposób dążyły do jednego celu - przetrwania tego piekła i ocalenia najbliższych. Oprócz tego znajdziesz odpowiedzi na pytania: - kim była Regina Judtowa, o której mówiono, że może wszystko? - w jakiej organizacji aktywnie działała Dorka Goldkorn? - dlaczego dom Jasi Lewinson był obiektem zazdrości innych mieszkańców getta? Spacer, na który za chwilę wyruszysz, to tak naprawdę opowieść o codziennej heroicznej walce z przeklętym przeznaczeniem, prawdziwy pojedynek życia ze śmiercią, którego triumf zamykał się w kolejnym przeżytym dniu. Zapewne chcesz już poznać historie kobiet z getta, więc nie będę Cię dłużej zatrzymywał!

Jak radzili sobie mieszkańcy getta w tak ekstremalnie trudnych realiach, jakie zgotowali im Niemcy? Struktura ekonomiczna dzielnicy zamkniętej była wyjątkowo skomplikowana, co wynikało z setek zakazów, nakazów i obostrzeń, które miały po prostu utrudnić obywatelom pochodzenia żydowskiego egzystencję. Jednak mieszkańcy na własną rękę, korzystając ze sprytu i przedsiębiorczości, podejmowali swoją prywatną walkę z wszechpanującą biedą i głodem. Już za chwilę będziesz mógł dowiedzieć się nieco więcej o szmuglu, pracy w szopach - dającej ułudę bezpieczeństwa oraz kromkę chleba i zupę dziennie, usłyszysz w jaki sposób radzili sobie handlarze uliczni, waluciarze i pozostałe warstwy społeczne. Będziesz też w stanie odpowiedzieć na bardziej szczegółowe pytania: - na jakiej ulicy funkcjonowała giełda gettowa? - jak odbywał się w getcie szmugiel tramwajowy? - gdzie znajdowało się największe targowisko na terenie getta? Czas poznać świat getta od strony gospodarczo-ekonomicznej, zapraszam Cię więc na niepowtarzalny spacer pełen interesujących historii.

Getto warszawskie było prawdziwym piekłem na ziemi. Zamknięta w żywym więzieniu i odseparowana od świata ludność pochodzenia żydowskiego skazana była przez barbarzyńskich hitlerowców na zagładę i stopniowa realizacja wyroku rozpoczęła się właśnie tu - za drutami i murami nieistniejącego już miasta. Wydawałoby się, że w takich warunkach szczególnie najmłodsi mieszkańcy getta nie mają żadnych szans na przetrwanie. Faktycznie - teren, na którym właśnie się znajdujesz był jedną wielką dziecięcą umieralnią, a o tragicznych losach dzieci z dzielnicy zamkniętej już niedługo usłyszysz. A jednak getto warszawskie było również miejscem cudów - bo przecież prawdziwym cudem jest każdy uratowany od śmierci człowiek. Takich historii również nie braknie, a ponadto, już niebawem, będziesz miał okazję: - poznać sposób, w jaki Czesia Żak pozbyła się szmalcowników - co młodziutkiej Katarzynie Meloch powiedziała przemycająca ją z getta kobieta - skąd Janusz Korczak wraz z podopiecznymi wyruszył do obozu zagłady Ruszaj więc na spacer i wsłuchaj się w głosy, dobiegające z murów i ścian nieistniejącego miasta.

Przedwcześnie dorosłe, brutalnie pokrzywdzone przez świat, opuszczone lub osierocone przez rodziców, toczące codzienną walkę o przetrwanie, walczące o każdy upuszczony przez przechodnia kawałek chleba. Historie dzieci z warszawskiego getta są chyba najbardziej zatrważające, dotyczą bowiem ludzi kompletnie bezbronnych. Dzieciństwo kojarzyć się powinno z beztroską, szczęściem i radością - tymczasem najmłodsi mieszkańcy getta zrównali się w cierpieniu z dorosłymi. Historie, które niebawem usłyszysz podczas spaceru nieistniejącym już miastem-gettem, dotyczyć będą zarówno losów najmłodszych, ale również tych starszych, którzy wbrew światu próbowali zachować jak najwięcej maleńkich istnień ludzkich. Już za chwilę dowiesz się: - w działalność jakiego sierocińca zaangażowała się przedwojenna gwiazda Wiera Gran? - kim był nastolatek, którego śpiew wzruszył Emanuela Ringelbluma? - kim był Frankenstein z warszawskiego getta? "Nasze dzieci mają żyć" - stwierdziła Rachela Auerbach, współpracownica Emanuela Ringelbluma i kierowniczka kuchni dla literatów w getcie. Niech więc ich głos ożyje w historiach, których wysłuchasz podczas zbliżającego się spaceru.

W chwili utworzenia warszawskiego getta, ogromna część miasta stała się więzieniem, za murami którego tłoczyło się ponad 400 tysięcy ludzi. Większości z nich doskwierały bieda, głód, nierzadko przenoszące się w zatrważającym tempie choroby zakaźne. Mieszkańców łączył jeden cel - przetrwanie. Ich historie, a przede wszystkim realia życia w tym istnym piekle na ziemi poznasz za chwilę. Dowiesz się ponadto: - ile procent granatowych policjantów współpracowało z polskim podziemiem? - w którym miejscu odbywał się szmugiel do getta? - jaki był los modelki Sabiny Wójcikiewicz? Poza tym będziesz miał możliwość przespacerować się po miejscach, w których znajdowała się niegdyś jedna z bram getta, słynna kładka czy główny budynek gminy żydowskiej. Ruszajmy więc w tę fascynującą podróż!

Getto warszawskie miało, podobnie jak większość miast na świecie, swoje najważniejsze miejsca, w których tętniło życie dzielnicy, ważyły się losy mieszkańców, kumulował się ruch i handel. Ludzie, otoczeni murem, starali się - pomimo ekstremalnie trudnych warunków życia - uszczknąć trochę normalności z otaczającego ich świata. Już niebawem wysłuchasz historii, dzięki którym łatwiej będzie ci zrozumieć położenie mieszkańców dzielnicy wydzielonej - poznasz ich problemy, troski dnia codziennego, a nawet rzadkie chwile szczęścia. Nieistniejące miasto zabierze cię na wizytę w urzędzie, oględziny szpitala czy popołudniowy spektakl w teatrze. Dzięki wysłuchanym historiom dowiesz się: - gdzie mieszkał Emanuel Ringelblum, twórca słynnego archiwum - którędy przemycano broń dla żydowskich bojowników - zburzenie jakiego budynku było symbolicznym końcem powstania w getcie - gdzie w getcie funkcjonowały teatry Nieistniejące, lecz ocalone od zapomnienia miasto z chęcią opowie Ci swoją tragiczną historię. Nie zwlekaj więc, tylko ruszaj na spacer jego ulicami!

Już za chwilę wielobarwny świat przedwojennej żydowskiej Warszawy stanie przed Tobą otworem. Gawędziarskie miasto jest gotowe odkryć sporo tajemnic i opowiedzieć mnóstwo historii, dotyczących miejsc, związanych ze spuścizną przedwojennych warszawskich Żydów. Opowieści o nieistniejących już miejscach będą jedynie pretekstem do poznania kultury, obyczajowości i codziennego życia grupy, która w szczytowym okresie stanowiła ponad 30% mieszkańców stolicy. Ruszaj więc na spacer, wysłuchaj uważnie historii i dowiedz się: - W jakiej szkole Bernard Singer uczył się hebrajskiego? - Do jakiego odbiorcy była przeznaczona gazeta "Folkscajtung"? - Gdzie przed wojną znajdował się welodrom? Odpowiedzi na więcej podobnych pytań będziesz mógł udzielić już niebawem - znajdziesz je podczas fascynującego spaceru żydowską Warszawą sprzed wojny.

Opowieść o Pradze bez poznania arcybogatej historii tutejszych Żydów byłaby z pewnością niepełna. Nie możemy pozwolić sobie na taki grzech zaniechania, dlatego, już za chwilę, ruszymy na spacer ulicami prawobrzeżnej dzielnicy Warszawy, aby wspólnie odkryć miejsca, związane ze spuścizną żydowską. Podczas tej wędrówki poznasz dzieje wielu interesujących miejsc, usłyszysz o żydowskich mieszkańcach, którzy mieli wpływ na kształtowanie się charakteru tego miejsca. Zajrzymy do przepełnionych tłocznych czynszówek, odtworzymy wygląd nieistniejących już domów modlitwy, poznamy historie żydowskich mieszkańców zarówno w okresie międzywojnia, jak i mrocznych czasach drugiej wojny światowej. Wsłuchaj się uważnie w opowieść miasta, a dowiesz się: - jak wyglądała typowa praska bożnica - kto był najbardziej znanym lokatorem Żydowskiego Domu Akademickiego - która klatka schodowa przyciąga współczesnych fotografów i filmowców - jak obchodzono święto Kuczki na ulicy Targowej Już niebawem dowiesz się, że odgrzebywanie i odkurzanie praskich judaiców to fascynująca przygoda. Nie traćmy więc czasu i ruszajmy w drogę!

Niech zgadnę: jeżeli spytałbym Ciebie o pierwsze skojarzenia, które przychodzą Ci do głowy na hasło 'getto warszawskie', zapewne w czołówce rankingu pojawią się słowa 'głód', 'nędza', 'masowa eksterminacja', a w konsekwencji 'śmierć'. Śmierć wydawała się wówczas oczywista i nieuchronna, a jednak pojawili się śmiałkowie, którzy stanęli z nią, niczym Dawid z Goliatem, do nierównej i najczęściej skazanej na porażkę walki. Trudno oszacować ile istnień ludzkich udało się udało się uchronić od śmierci przez te 2,5 pół roku istnienia warszawskiego getta, natomiast sama próba jest godna podziwu. To właśnie tej nierównej walce będzie poświęcony spacer, na który za chwilę wyruszysz. Poznasz wiele ciekawych, choć w większości nieistniejących już miejsc, usłyszysz o ważnych postaciach warszawskiego getta, dowiesz się ponadto: - za kogo podczas ucieczki z getta przebrał się ksiądz? - jak żydowski lekarz uratował swoją żonę? - gdzie znajdowała się jedna z łaźni na terenie getta? - kim był Meszulam Kaminer? Spacer po getcie poświęcony służbom medycznym to swoisty hołd, który wspólnie oddamy bohaterom w kitlach, bezinteresownym aktywistom, a przede wszystkim całej, skazanej na cierpienie, dzielnicy.